Hoe herken je ochtendstijfheid bij je hond en wat kun je doen?

Je merkt ’s ochtends dat je hond langzaam opstaat, moeite heeft met bewegen en soms wat stijf lijkt. Dit ‘startpijn’-gevoel, ook wel ochtendstijfheid genoemd, is vaker dan je denkt het eerste teken van beginnende artrose. Het vroeg herkennen van deze symptomen kan het verschil maken in hoe soepel en gelukkig je trouwe vriend blijft.

In dit artikel leggen we uit wat ochtendstijfheid precies inhoudt, hoe je de vroege signalen herkent en waarom dit zo belangrijk is. Daarnaast bespreken we de meest voorkomende oorzaken, hoe de diagnose wordt gesteld en welke stappen je kunt nemen om je hond weer soepel en vrolijk te krijgen. Zo krijg je handvatten om goed voor je hond te zorgen en de invloed van artrose zoveel mogelijk te beperken.

Definitie van ochtendstijfheid (‘startpijn’)

Ochtendstijfheid, of ‘startpijn’, is het moment waarop een hond na rust moeite heeft om soepel te bewegen. Net als bij mensen lopen de gewrichten rond de hond ’s nachts vol met vocht en ontstekingsmediatoren. Bij de eerste stappen ervaart de hond pijn en stijfheid. Dit is vaak het allereerste signaal van beginnende artrose.

Pathofysiologie: ontsteking en synoviale vloeistof

Tijdens rust hoopt synoviale vloeistof zich op in het gewricht, met een hogere viscositeit tot gevolg. Ontstekingsmediatoren irriteren het gewrichtskapsel, waardoor het kapsel uitrekt en pijnprikkels afgeeft. Bij beweging hoor je soms crepitus, een knisperend geluid door wrijving van ruw kraakbeen.

Vroege signalen van artrose bij honden

Fysieke symptomen zijn onder andere traag opstaan na slapen of liggen, moeite met traplopen of in de auto springen, en hobbelen of manken, vooral na spel of langere rust. Gedragsveranderingen die je kunt opmerken zijn minder interesse in spelen en wandelen, likken of bijten aan pijnlijke gewrichten, prikkelbaarheid, terugtrekking of verminderde eetlust.

Leeftijd en genetica bij specifieke rassen

Artrose komt bij 20 tot 30 procent van volwassen honden vóór vijf jaar voor; na acht jaar loopt dat op tot 80 procent. Labrador Retrievers, Golden Retrievers en Duitse Herders erven vaker heup- of elleboogdysplasie, waardoor slijtage in een vroeg stadium start.

Overgewicht en verhoogde mechanische belasting

Elke kilo extra dwingt de gewrichten tot twee tot drie keer het lichaamsgewicht. Overgewicht versnelt kraakbeenslijtage en verhoogt chronische ontsteking door vetweefsel.

Eerdere gewrichtsletsels en congenitale afwijkingen

Kruisbandrupturen, fracturen of dislocaties veranderen de gewrichtsbiomechanica. Aangeboren afwijkingen zoals heup- en elleboogdysplasie destabiliseren het gewricht en leiden tot vroegtijdige artrose.

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Noteer het begin en de duur van de stijfheid. Palpeer gewrichten op pijn, crepitus en zwelling. Gebruik een pijnscore van nul tot vier voor elke poot.

Beeldvorming: röntgenfoto’s, CT en MRI

Röntgenfoto’s tonen kraakbeenslijtage en osteofyten. CT of MRI geeft detail van zachte weefsels en wordt gekozen bij onduidelijke of complexe gevallen.

Bewegingsscore-systeem

Met een score van nul tot tien vult de eigenaar wekelijks in hoe soepel de hond loopt. Een daling van twee of meer punten duidt op progressie of onvoldoende therapietrouw.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek sluit systemische ontsteking, endocriene aandoeningen en orgaanfunctiestoornissen uit. Hierbij worden ontstekingsmarkers zoals CRP gemeten vóór de start van NSAID-therapie.

Farmacologische benaderingen

NSAID’s zoals carprofen en meloxicam verminderen pijn en ontsteking. Bij gastro-intestinaal risico worden COX-2-selectieve middelen ingezet. Lever- en nierwaarden worden maandelijks gemonitord.

Voedingssupplementen

Glucosamine en chondroïtine remmen kraakbeenslijtage. Omega-3-vetzuren verlagen intra-articulaire ontsteking.

Dieet en gewichtsmanagement

Caloriebeperking met vijf tot tien procent overgewichtvermindering verbetert de looplust. Voeding met borage- en visolie, antioxidanten en een lage glycemische index wordt aanbevolen.

Fysiotherapie en hydrotherapie

Stretching en gecontroleerde looptraining vinden twee tot drie keer per week plaats. Hydrotherapie verbetert de mobiliteit met gemiddeld zestig procent na acht sessies.

Complementaire therapieën

Acupunctuur vermindert pijn tot vijftig procent bij milde artrose. Lasertherapie en osteopathie ondersteunen het weefselherstel.

Leefstijl- en omgevingsaanpassingen

Korte, frequente wandelingen op zachte ondergrond zijn aan te raden. Antislipvloeren en hellingbanen bij trappen maken het bewegen veiliger. Een orthopedisch bed met traagschuimmatras zorgt voor gewrichtsontlasting.

Chirurgische opties en nazorg

TPLO wordt toegepast bij kruisbandruptuur; een totale heupprothese bij gevorderde heupdysplasie. Arthroscopie of arthrodese worden uitgevoerd bij specifieke gewrichten. Revalidatie duurt doorgaans acht tot twaalf weken met een geleidelijke opbouw van oefeningen.

Samenwerking tussen dierenarts, fysiotherapeut en voedingsspecialist

Elk teamlid levert gegevens over pijnscore, beweging en voeding aan. Zo ontstaat een geïntegreerd behandelplan.

Regelmatige her-evaluatie en aanpassing

Maandelijks worden bewegingsscores en eigenaarsobservaties geëvalueerd. Bij terugval worden dosering van NSAID’s of oefenschema’s aangepast.

Off-label geneesmiddelengebruik onder EU-Verordening 2019/6

Off-label middelen worden alleen gebruikt met schriftelijke toestemming van de eigenaar en onder veterinaire supervisie.

Ochtendstijfheid is vaak het allereerste teken dat je hond mogelijk met gewrichtsslijtage of beginnende artrose kampt. Let op signalen zoals traag opstaan, moeite met traplopen, hobbelen na rust en veranderingen in gedrag zoals minder bewegen of aan de gewrichten likken. Dit zijn belangrijke aanwijzingen om in actie te komen.

Door deze symptomen vroeg te herkennen, kun je samen met je dierenarts een geïntegreerd plan starten. Denk aan een combinatie van pijnbestrijding met NSAID’s, voedingsaanpassingen, supplementen en fysiotherapie. Ook leefstijl- en omgevingsaanpassingen helpen om je hond dagelijks comfortabeler te maken en verdere slijtage te beperken.

Een multidisciplinaire aanpak, met regelmatige evaluatie van de bewegingsscore, zorgt ervoor dat het behandelplan wordt aangepast aan de behoeften van je hond. Zo houd je de kwaliteit van leven hoog en voorkom je dat stijfheid erger wordt.

Heb je twijfels over de gezondheid van je hond of merk je deze signalen? Wacht dan niet te lang en raadpleeg altijd een dierenarts voor een duidelijk en persoonlijk zorgplan. Zo geef je je hond de beste kans om soepel en vrolijk te blijven bewegen.